Deze week luisterde ik naar een podcast van Intermediair over de 6-urige werkdag. Hierin werd Lars de Vries van Adfact geïnterviewd over hoe ze dit aanpakken binnen zijn bedrijf. Kort gezegd werd het afkrijgen van het werk een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Iedereen start op dezelfde tijd, heeft samen 30 minuten pauze en – mits alles af komt – gaat om 15.00 naar huis. Voor hetzelfde salaris. Het ‘lanterfanten’ wat men normaal onder werktijd doet, zoals even iets Googlen, even bijpraten, een keertje langer pauze enzovoorts, wordt dan dus collectief geschrapt om meer privétijd te hebben aan het eind van de dag.
De laatste tijd horen we er meer over. Als ik me niet vergis was IJsland het eerste land wat al jaren terug is gestart met experimenten waarbij men een kortere werkweek had tegen hetzelfde salaris. De gezondheid, werk-privé balans, tevredenheid en zelfs productiviteit stegen. Inmiddels hebben de afgelopen jaren meerdere landen hiermee geëxperimenteerd.
Is elke werkdag gelijk?
Wanneer voorstanders van dit concept hier iets over delen op LinkedIn, is het tegengeluid vooral dat dit leuk praten is vanachter je bureau, maar dat het voor veel sectoren niet werkbaar is. De theorie is dan ook dat de achturige werkdag die ontstaan is bij banen waarbij men fysiek werk uitvoert, vooral niet matcht met kenniswerk. Onze concentratie is eerder ‘op’ dan onze fysieke energie lijkt het. En nutteloos naar een scherm staren ‘omdat het moet’ is dan voor niemand zinvol.
De conclusie dat dit dan alléén zinvol is voor mensen die achter de computer werken, is misschien wel iets kort door de bocht. Als in bijvoorbeeld de zorg een kortere werkdag zorgt voor een gezondere werkdruk en daardoor minder verzuim, heb je uiteindelijk méér inzetbaar personeel. Wat ook loyaler is en minder snel geneigd om als zzp’er te gaan werken of in een andere branche zelfs. Ook wordt de arbeidsmarkt voor toekomstige geïnteresseerden zo interessanter.
Ik heb niet voldoende feiten bij de hand om te kunnen toetsen of deze theorie klopt, maar ik kan me inbeelden dat de komende jaren ook in Nederland experimenten zullen plaatsvinden in verschillende sectoren waaruit zal blijken hoe dit zit.
Lanterfanten heeft een doel
Wat ik nu vooral heel erg interessant vind is de manier waarop beeldschermwerkers korter gaan werken – hier hoor ik namelijk weinig over.
Er is al met talloze experimenten vastgesteld dat het ‘lanterfanten’ en nemen van korte pauzes functioneel is. Juíst omdat we ons niet uren achter elkaar kunnen concentreren. Dit is sinds we vaker virtueel en hybride werken alleen maar belangrijker geworden. Het hebben van ‘back to back’ videobel-vergaderingen bijvoorbeeld zorgt voor stress en een gebrek aan concentratie. Het niet nemen van pauzes in het algemeen zorgt voor uitstelgedrag en slechte beslissingen, zoals opviel in het bekende onderzoek waarbij rechters bij het doen van een uitspraak voor de makkelijkste weg kozen als ze geen pauze of eten hadden gehad. Daarnaast zorgt wandelen voor meer creativiteit.
Als we dan een werkdag indikken en daarbij met elkaar afspreken dat we extra hard werken zodat we collectief meer vrije tijd ná werktijd kunnen hebben, schrappen we dus al de voordelen van lanterfanten.
Tegenstrijdige belangen
De experimenten in meerdere landen laten wel degelijk een positieve invloed zien op de ervaren balans tussen werk en privé, de productiviteit, tevredenheid en loyaliteit onder werknemers. Maar micro-pauzes zijn óók erg waardevol en die kunnen dan niet meer. Wat doen we dan met deze tegenstrijdige belangen? Een werkdag van zes uur mét elk uur een micro-pauze zou te veel in de hoeveelheid opgeleverd werk gaan snijden.
Ik vraag me af hoe het gaat als we een korte werkdag invoeren en er dan een paar jaar later weer onderzoeken op los laten. Hebben we dan andere problemen die we nu nog niet kennen? Als we als een soort toezichthouders collectief elkaar in de gaten houden dat we niet lanterfanten “want als hij even staat te kletsen bij het koffieapparaat, krijgen we het werk niet af en dan moeten we allemaal langer blijven dan 15.00”? Je moet je dan dus twee keer drie uur onafgebroken concentreren, terwijl het hele punt is dat we dit dus niet kunnen! Zoals ik kort geleden al schreef, is de aanbeveling juist om vaak even op te staan van je bureau.
En hoe zit het met mensen in loondienst versus freelancers en andere zelfstandig ondernemers? Als je uurtje-factuurtje werkt en van dezelfde gezondheidsvoordelen gebruik wilt maken als mensen in loondienst, zouden alle uurtarieven dus omhoog moeten. Als mensen in loondienst minder uren werken voor hetzelfde salaris wordt iedereen duurder, maar ik kan me ook inbeelden dat dit weer een nieuw soort competitie in de hand werkt. Waarbij meer uren werken voor een lager uurtarief dan opeens aantrekkelijker lijkt en werkstress bij freelancers dus juist hoger kan worden als zoiets landelijk wordt ingevoerd.
Werken is meer dan alleen achter de computer zitten
Hoe dit thema ook gaat worden opgepakt in Nederland, zo simpel is het dus allemaal niet. Overigens denk ik wel dat je prima in blokken van drie uur kunt doorwerken en toch jezelf een soort van break kunt geven. We moeten alleen een beetje omdenken. Je kunt namelijk prima een micro-pauze nemen en tóch werken door werk slimmer af te wisselen.
Zelf zit ik bijvoorbeeld nooit langer dan 6 uur per dag, maar werk vaak meer. Hoe? Door lopend te werken. Brainstormen en overleggen doe ik vaak wandelend. Even nadenken over hoe ik een bepaalde mail wil schrijven lukt me gek genoeg beter als ik ondertussen iets simpels met mijn handen doe (een was ophangen ofzo). Misschien is het wel gewoon belangrijk dat we loslaten dat alles wat niet ‘tikken op je toetsenbord’ of ‘van vergadering naar vergadering rennen, mijn agenda zit zooooo vol’ niet onder werken valt. En op kantoor kun je misschien de was niet opvouwen, maar nadenken over hoe we iets gaan doen moeten we allemaal. En dat kun je dan dus beter doen terwijl je even koffie gaat halen, dan terwijl je zit op een stoel en staart naar een scherm. Gewoon lekker alles om de beurt gaan pakken in plaats van ‘naar de wc, koffie maken en water bijvullen, want dat scheelt tijd’. Van inefficiëntie wordt je soms meer productief.